Ενα χρόνο μετά τα δημοψηφίσματα το κυπριακό μοιάζει να έχει βαλτώσει για τα καλά. Το κλίμα συμφιλίωσης, συνεργασίας και ειρηνικής διάθεσης που είχε δημιουργηθεί σε μαζική κλίμακα μετά το άνοιγμα των συνόρων μοιάζει να έχει ξεθωριάσει. Οι εθνικιστές και των δυο πλευρών έχουν αναθαρέψει. Τι συμβαίνει; Έχουμε επιστροφή στην κυριαρχία του εθνικισμού σε μαζικό επίπεδο όπως συνέβαινε στη δεκαετία του ’80 και του ‘90 με τις πορείες των γυναικών, των μαθητών, τους S-300 και άλλα παρόμοια;

Βεβαίως όχι. Η διάθεση για επαναπροσέγγιση, για ειρήνη, για επανένωση και συνεργασία παραμένει πολύ έντονη μέσα σε σημαντικά κομμάτια των ελληνοκυπρίων. Η προσπάθεια να ερμηνευτεί το όχι στο σχέδιο Ανάν στο δημοψήφισμα σαν ένδειξη της κυριαρχίας μαζικά του εθνικισμού αγνοεί σημαντικά στοιχεία της πραγματικότητας. Κατ’ αρχήν χιλιάδες τουρκοκύπριοι έρχονται καθημερινά στο νότο για να δουλέψουν εδώ και δυο χρόνια και δεν έχει γίνει κανένα σοβαρό επεισόδιο εναντίον τους. Οι εθνικιστές δεν τολμούν να ακουμπήσουν κανένα γιατί γνωρίζουν ότι κάτι τέτοιο δεν θα γίνει εύκολα αποδεχτό μέσα στη κοινωνία. Οι δικοινοτικές εκδηλώσεις είναι καθημερινό φαινόμενο και έχουν απλώσει σε όλους τους τομείς, πολιτικά, κοινωνικά, πολιτιστικά, αθλητικά, ακόμη και επαγγελματικά. Εχουν αρχίσει ακόμη και οικονομικές συνεργασίες παρά τα προβλήματα που προβάλλουν επίσημα και οι δυο πλευρές. Όλα αυτά θα ήταν αδύνατα αν είχαμε την κυριαρχία του εθνικισμού σε μαζικό επίπεδο μέσα στην ελληνοκυπριακή κοινότητα ή την τουρκοκυπριακή.

Ενα μεγάλο μέρος των ελληνοκυπρίων που ψήφισαν όχι στο σχέδιο Ανάν το έκαναν γιατί ένοιωθαν ότι δεν μπορούν να έχουν καμιά εμπιστοσύνη ότι αυτοί που βομβαρδίζουν αθώα παιδιά στο Ιράκ για να εξασφαλίσουν τα συμφέροντα τους ενδιαφέρονταν να φέρουν την ειρήνη στη Κύπρο. Η στάση των αμερικανών και των βρετανών μετά τα δημοψηφίσματα επιβεβαίωσαν αυτή την αίσθηση. Οι αμερικανοβρετανοί έδειξαν τελικά ότι το μόνο που τους ενδιέφερε ήταν να εξυπηρετήσουν τα δικά τους συμφέροντα και τα δικά τους σχέδια για την «Ευρύτερη Μέση Ανατολή» και να ανοίξουν το δρόμο για ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε.

Εκείνο που υπάρχει στην πραγματικότητα είναι ένα ψυχροπολεμικό κλίμα αντιπαράθεσης που καλλιεργείται από τα πάνω, από τις ηγεσίες και ιδιαίτερα από τα κόμματα που βρίσκονται στην εξουσία. Μετά τα δημοψηφίσματα η κάθε πλευρά προσπαθεί να αξιοποιήσει τα νέα δεδομένα για να εξασφαλίσει περισσότερα σε μια μελλοντική διευθέτηση του προβλήματος. Ο Παπαδόπουλος προσπαθεί να εκμεταλλευτεί την θέση της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Ε.Ε. , ενώ ο Ταλάτ που δήλωνε πολέμιος του στατους κβό τώρα χρησιμοποιεί αυτό το στάτους κβό και δηλώνει ότι δεν βιάζεται για λύση και προσπαθεί να εξαργυρώσει τις υποσχέσεις που πήρε για το ναί στο δημοψήφισμα.

Αυτό είναι που δημιουργεί απογοήτευση και σύγχυση μέσα στο κόσμο. Το ΑΚΕΛ που θα μπορούσε να δώσει μια άλλη προοπτική στη διάθεση του κόσμου όχι μόνο στους ελληνοκύπριους αλλά και τους τουρκοκύπριους παίζει τελείως το παιχνίδι της κυβέρνησης. Έχει στηρίξει όλες τις επιλογές του Τάσσου με πιο σημαντική την θέση του για το σχέδιο Ανάν. Οτι δηλαδή χρειάζεται αλλαγές που να δίνουν περισσότερα στους ελληνοκύπριους, ενώ κατάπιε και τις βάσεις και την στρατιωτική χρησιμοποίηση του νησιού για τις επιδρομές των ιμπεριαλιστών στη περιοχή. Το πρόβλημα με το σχέδιο Ανάν δεν ήταν ότι έδινε πολλά στους τουρκοκύπριους και λίγα στους ελληνοκύπριους. Αντίθετα τους έδινε αρκετά αφού όπως είχε ομολογήσει και ο τότε πρωθυπουργός της Ελλάδας Κώστας Σημίτης «ικανοποιούσε την πλειοψηφία των ελληνοκυπριακών θέσεων». Το πρόβλημα με το σχέδιο Ανάν ήταν ότι έδινε πολλά στους Αμερικανοβρεττανούς και δημιουργούσε τις προϋποθέσεις για νέες συγκρούσεις και αντιπαραθέσεις στο νησί.

Το όχι του Τάσσου και του ΑΚΕΛ ήταν και τα δυο στην ίδια κατεύθυνση και ήταν εθνικιστικά. Προς την ίδια κατεύθυνση βέβαια ήταν και το ναι του Αναστασιάδη και του Βασιλείου. Δεν έχει καμιά σχέση με διεθνισμό ή έστω και συμπάθεια προς την άλλη πλευρά. Αυτοί είναι οπαδοί της πολιτικής που λέει ότι δεν μπορούμε να πάμε κόντρα στους μεγάλους, ας πάρουμε τώρα ότι μας δίνουν που δεν είναι και λίγα και μετά βλέπουμε για τα άλλα, αλλοιώς κινδυνεύουμε να χάσουμε και τα αυγά και το καλάθι. Για αυτό και δεν έχουν κανένα πρόβλημα να συμπλέουν όλοι μαζί και να προσπαθούν να στηρίξουν και να ενισχύσουν το εμπάργκο σε βάρος των τουρκοκυπρίων και κλαίνε όλοι μαζί, μην τυχόν και κλείσει η πόρτα της Ε.Ε. για την Τουρκία γιατί μετά δεν θα έχουν κανένα όπλο να την εκβιάζουν.

Αυτά όχι μόνο δεν είναι πολιτική ειλικρινούς επαναπροσέγγισης αλλά αντίθετα είναι επιθετική πολιτική απέναντι στους τουρκοκύπριους. Με όσες διακηρύξεις και αν τα συνδιάζουν για επιθυμία για σύντομη διευθέτηση του κυπριακού δεν θα πρέπει να πείθουν κανένα. Για αυτό και υπάρχει τόση απογοήτευση και σύγχυση μέσα στο κόσμο.

Είναι φανερό ότι δεν μπορούμε να περιμένουμε τίποτα από τις πρωτοβουλίες από τα πάνω και στις δυο πλευρές. Αυτές το μόνο που στοχεύουν είναι σε νέες διπλωματικές μανούβρες και τρικλοποδιές για να εξασφαλίσουν περισσότερες «επιτυχίες» στη πολιτική σκακέρα διεθνώς και τοπικά.

Εκείνο που χρειάζεται είναι η κινητοποίηση και οι δράση εμάς των ιδίων. Χρειάζονται πρωτοβουλίες από τα κάτω που να στρέφονται ενάντια στον εθνικισμό, που να φέρνουν τους απλούς ανθρώπους των δυο πλευρών μαζί, σε κοινή δράση με κοινούς στόχους όπως κοινή δράση ενάντια στις βάσεις, ενάντια στις ξένες επεμβάσεις και τους πολιτικούς εκβιασμούς και τις μανούβρες του Τάσσου και του Ταλάτ. Προς αυτή την κατεύθυνση είναι που στέφεται και η πρωτοβουλία της Συμμαχίας Σταματήστε τον Πόλεμο – Κύπρος για τα κοινά μνημόσυνα και τις εκδηλώσεις τιμής και μνήμης των αθώων θυμάτων των πολέμων στη Κύπρο που οργανώνει αυτό το μήνα (άρθρο σε διπλανές στήλες)

Πάνω απ’ όλα όμως χρειάζεται στη κάθε πλευρά να στραφούμε ενάντια στον εθνικισμό της «δικής μας» πλευράς. Χρειάζεται εμείς σαν ελληνοκύπριοι να ξεκαθαρίσουμε ότι δεν στηρίζουμε τις εθνικιστικές επιλογές του Τάσσου, είμαστε αντίθετοι με το εμπάρκο και τους εκβιασμούς που κάνει χρησιμοποιώντας τη θέση του στην Ε.Ε. εναντίον των τουρκοκυπρίων και τις απειλές για βέτο κατά της ένταξης της Τουρκίας.

Μόνο έτσι μπορούμε, να χτίσουμε ένα κίνημα επαναπροσέγγισης που να πιέσει και τις δυο πλευρές για μια σύντομη και ειρηνική διευθέτηση του κυπριακού.

Οι νεκροί και οι αγνοούμενοι των πολέμων στη Κύπρο αποτελούν την κορύφωση του πόνου και στις δυο πλευρές. Για χρόνια οι μαυροφορεμένες μάνες, πατεράδες, σύζυγοι, αδέλφια, και φίλοι σέρνουν τα βήματα τους σε νεκροταφεία και μνημεία για να αποθέσουν λίγα λουλούδια στην μνήμη των δικών τους. Ιδιαίτερα αυτές τις μέρες του Ιούλη.

Με εξαίρεση τα ονόματα και τη θρησκεία ή εικόνα είναι η ίδια και στις δυο πλευρές. Δάκρυα, πόνος, μοναξιά, απόγνωση. Ταυτόχρονα όμως για δεκαετίες οι νεκροί και οι αγνοούμενοι των πολέμων στη Κύπρο ήταν και η πιο δυνατή πηγή για τη μισαλλοδοξία, τον εθνικισμό και τον ρεβανσισμό, όχι τόσο για τους ίδιους τους συγγενείς των θυμάτων όσο για τους πολιτικούς και τις κυβερνήσεις που τους χρησιμοποιούσαν για να προβάλουν τις ευθύνες και τη βαρβαρότητα της «άλλης πλευράς».

Και όμως άμα ρωτούσες, οι ιστορίες ήταν σχεδόν πανομοιότυπες και στις δυο πλευρές, άνθρωποι νέοι, γέροι, γυναίκες, παιδιά, απλοί άνθρωποι της ζωής και του μόχθού που σκοτώθηκαν μόνο και μόνο γιατί ήταν έλληνες ή τούρκοι, που σκοτώθηκαν για να εξυπηρετηθούν τα συμφέροντα αυτών που βρίσκονται στη κορυφή της κοινωνίας και παίρνουν τις αποφάσεις ή κάποιων μεγάλων δυνάμεων στη παγκόσμια σκακιέρα

Οι δολοφόνοι και οι ηθικοί αυτουργοί ελεύθεροι να καμαρώνουν για τα κατορθώματα τους και να διεκδικούν παράσημα πατριωτισμού και ανδρείας. Πόση αντρειοσύνη άραγε χρειάζεται για να δολοφονήσεις, αιχμαλώτους και αθώα γυναικόπαιδα; Η κάθε πλευρά έχει ατέλειωτες ιστορίες τέτοιων εγκλημάτων τα τελευταία 50. Δύσκολα μπορεί κανείς να βρει στη Κύπρο ελληνοκυπριακή ή τουρκοκυπριακή οικογένεια που να μην έχει χάσει κάποιο δικό της, συγγενή ή φίλο.

Δεν μπορούμε να μιλάμε για επανένωση και ειρηνική συνύπαρξη αν δεν ακουμπήσουμε αυτό το καυτό θέμα. Δεν μπορούμε να το προσπεράσουμε λέγοντας απλά «αυτά είναι παρελθόν ας τα αφήσουμε στην άκρη». Δεν μπορούμε να τα αφήσουμε στην άκρη. Όσο οι υπεύθυνοι γι αυτά τα εγκλήματα κυκλοφορούν ελεύθεροι και χαίρουν εκτίμησης ή ακόμη χειρότερα τιμώνται σαν ήρωες στην κοινότητα τους, κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι δεν θα επαναληφθούν τέτοια φαινόμενα στο μέλλον.

Δεν ζητάμε να στηθούν δικαστήρια για να τους δικάσουν. Ζητούμε όμως οι αυτουργοί και οι ηθικοί αυτουργοί αυτών των εγκλημάτων να καταδικαστούν πολιτικά, ηθικά και κοινωνικά. Ποια αξιοπιστία μπορούν να έχουν οι δηλώσεις ότι μπορούμε να ζήσουμε μαζί ειρηνικά αν αυτοί οι δολοφόνοι κυκλοφορούν ελεύθερα ανάμεσα μας και απολαμβάνουν τιμές ηρώων. Χρειάζεται να αποκαταστήσουμε την αλήθεια και να πούμε τα πράγματα με το όνομα τους. Να πούμε τις πράξεις αυτές εγκλήματα, αυτούς που τα έκαμαν δολοφόνους και αυτούς που τα προκάλεσαν ηθικούς αυτουργούς. Να τιμήσουμε τα αθώα θύματα της άλλης πλευράς όπως ακριβώς τιμούμε τους δικούς μας. Οι νεκροί και οι αγνοούμενοι της Κύπρου μπορούν έτσι να μας ενώσουν αντί να μας χωρίζουν. Μπορούν να γίνουν πηγή ειρήνης, συμφιλίωσης και συνεργασίας αντί πηγή μισαλλοδοξίας όπως θέλουν να τους χρησιμοποιούν οι εθνικιστές στη κάθε πλευρά. Τέτοια κοινά μνημόσυνα μπορούν να δώσουν ίσως και κάποια δικαίωση και ανακούφιση στους συγγενείς των θυμάτων.

Τέτοια κοινά δικοινοτικά μνημόσυνα έγιναν για πρώτη φορά στην Κύπρο τον Ιούλη του 2003, μετά το άνοιγμα των συνόρων, και επαναλήφθηκαν πέρυσι τον Ιούλη. Παρόμοιες εκδηλώσεις προγραμματίζονται και φέτος με πρωτοβουλία της Συμμαχίας Σταματήστε τον Πόλεμο - Κύπρος που αποτελείται από ελληνοκυπριακές και τουρκοκυπριακές οργανώσεις και ακτιβιστές. Οι φετινές εκδηλώσεις θα είναι αναβαθμισμένες και θα έχουν και την υποστήριξη από συγγενείς θυμάτων.

Οι φετινές εκδηλώσεις περιλαμβάνουν α) ανοικτή πολιτικοκαλιτεχνική εκδήλωση που θα γίνει την Τετάρτη 27 Ιούλη στο Intercolege η ώρα 7:30 μμ. Στην οποία έχει καλεστεί να τραγουδήσει η δικοινοτική Χορωδία. β) συμβολική κατάθεση λουλουδιών σε μνημεία αθώων θυμάτων και στις δυο πλευρές που θα γίνει το Σάββατο 30 Ιούλη. Αν εμποδιστούμε να επισκεφτούμε μνημεία όπως έγινε τα προηγούμενα χρόνια προγραμματίζουμε την τοποθέτηση αναμνηστικής πλακέτας στη νεκρή ζώνη, με στόχο τη δημιουργία ενός μνημείου προς τιμήν των θυμάτων και των δυο πλευρών που να συμβολίζει την ελληνοτουρκική φιλία. Ενα μνημείο για το οποίο προγραμματίζουμε να προκηρύξουμε έρανο και διαγωνισμό και στις δυο πλευρές.

Τέτοιες εκδηλώσεις και μια τέτοια καμπάνια είναι η καλύτερη απάντηση στον εθνικισμό και το ψυχροπολεμικό κλίμα αντιπαράθεσης που καλλιεργείται σήμερα και στις δυο πλευρές από αυτούς που βρίσκονται στην εξουσία και παίρνουν τις αποφάσεις. Ο κάθε ειλικρινής υποστηρικτής της επαναπροσέγγισης, που θέλει μια ειρηνική και δημοκρατική επανένωση του νησιού, ώστε να γίνει γέφυρα φιλίας, συνεργασίας και αλληλεγγύης για τους κατοίκους του και τους λαούς της περιοχής, θα πρέπει να στηρίξει αυτή τη πρωτοβουλία.

Ντίνος Αγιομαμίτης

Μιλούν συγγενείς των θυμάτων