Οι εξελίξεις στο κυπριακό και οι συνομιλίες γύρω από το σχέδιο Ανάν κάνουν πολλούς να πιστεύουν ότι μετά από πενήντα χρόνια πολέμων, αντιπαραθέσεων και ψυχροπολεμικού κλίματος αυτό το μεγάλο πρόβλημα πάει να κλείσει.
Με βάση το σχέδιο Ανάν αρκετές χιλιάδες ελληνοκύπριοι πρόσφυγες θα επιστρέψουν στα χωριά τους, που θα περάσουν κάτω από ελληνοκυπριακή διοίκηση, κάποιοι θα επιστρέψουν υπό τουρκοκυπριακή διοίκηση, ενώ όλοι θα αποζημιωθούν για τις περιουσίες που δεν θα πάρουν. Οι Τουρκοκύπριοι θα ξεπεράσουν την απομόνωση στην οποία βρίσκονται εδώ και δεκαετίες και θα μπορέσουν να πάρουν και αυτοί πίσω τις περιουσίες τους αν το θελήσουν ή να αποζημιωθούν. Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι θα μπορούν να ζήσουν μαζί σε ένα ενωμένο νησί, κάτω από ομοσπονδιακή διακυβέρνηση μέσα στην Ε.Ε. και οι πόλεμοι και οι συγκρούσεις θα μοιάζουν σαν μακρινό παρελθόν, και όλοι θα απολαμβάνουν τα αγαθά της ειρήνης και της ευημερίας που προσφέρει η ενωμένη Ευρώπη. Αυτό είναι το σενάριο που παρουσιάζουν οι υποστηριχτές του σχεδίου Ανάν.
Με βάση αυτή την ανάλυση θα έπρεπε να πανηγυρίζει ο κόσμος στην Κύπρο. Τίποτα τέτοιο δεν συμβαίνει όμως. Ούτε οι Ελληνοκύπριοι, ούτε οι Τουρκοκύπριοι πανηγυρίζουν. Αντίθετα, οι δημοσκοπήσεις και στις δύο πλευρές δείχνουν ότι η πλειοψηφία του κόσμου ανησυχεί για την ασφάλεια και τη βιωσιμότητα της όποιας συμφωνίας θα προκύψει μέσα από τις διαπραγματεύσεις του σχεδίου Ανάν.
Με αυτό το άρθρο προσπαθούμε να δώσουμε απαντήσεις σε κάποια από τα πιο σημαντικά ερωτήματα που απασχολούν τους απλούς ανθρώπους, Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους.
Μπορούν οι διαπραγματεύσεις που βρίσκονται σε εξέλιξη και το σχέδιο Ανάν να φέρουν την ειρήνη στην Κύπρο ή κινδυνεύουμε να έχουμε μια επανάληψη του παρελθόντος με τους πολέμους, τις συγκρούσεις και τις ψυχροπολεμικές αντιπαραθέσεις;
Για να απαντήσουμε αυτή την ερώτηση πρέπει να δούμε τι προκάλεσε τις τελευταίες εξελίξεις και τι είναι το σχέδιο Ανάν.
Είναι σε όλους γνωστό ότι πίσω από τις τελευταίες εξελίξεις βρίσκονται οι ΗΠΑ. Θα ήταν αφέλεια να πιστεύει κανείς ότι ο Μπους που αιματοκύλησε το Ιράκ, το Αφγανιστάν και κάνει πλάτες στον Σαρόν να εξοντώνει τους Παλαιστίνιους έγινε ξαφνικά περιστέρι της ειρήνης που ενδιαφέρεται για την ειρήνη και την δημοκρατία στην Κύπρο και την ενότητα Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. Κάθε άλλο. Το ενδιαφέρον τους για το κυπριακό ξεκινά από τους σχεδιασμούς τους για έλεγχο των πετρελαίων στην Κεντρική Ασία και την εξασφάλιση του ρόλου των ΗΠΑ σαν μοναδικής υπερδύναμης. Μέρος αυτών των σχεδιασμών ήταν και ο πόλεμος στο Ιράκ. Τα προβλήματα που προέκυψαν όμως με την αντίσταση στο Ιράκ και τα προβλήματα που δημιουργήθηκαν στις σχέσεις της με άλλες χώρες υποχρέωσαν τις ΗΠΑ σ' ένα επανασχεδιασμό που σύμφωνα με τον Κόσμο του Επενδυτή (13/3/04) "εφάπτεται τόσο των σχεδίων για μια 'ευρύτερη Μέση Ανατολή' όσο και της στρατηγικής της 'Νέας Ευρώπης'. Το Κυπριακό είναι ένα πείραμα στη Μέση Ανατολή, η επίλυσή του είναι η αρχή της διευθέτησης των μακροχρόνιων διαφορών στην περιοχή". Μια περιοχή που οριοθετείται από τη Μαυριτανία μέχρι το Αφγανιστάν και συμπεριλαμβάνει εκτός από την Κύπρο, την Τουρκία, το Ιράκ, τη Συρία, το Ισραήλ, και άλλες χώρες.
Αυτό το δηλώνουν και οι ίδιοι οι αμερικανοί ανοικτά, όπως έκανε στις αρχές του Μάρτη ο αμερικανός υφυπουργός εξωτερικών Μαρκ Γκρόσμαν που πριν ξεκινήσει μια αποστολή που ονομάστηκε "Περιοδεία στη Μεγάλη Μέση Ανατολή" μιλώντας στους ομογενείς στις ΗΠΑ είπε ότι "η επίλυση του κυπριακού είναι ζωτικής σημασίας για τα εθνικά συμφέροντα των ΗΠΑ".
Ακόμη και έτσι, τι μας πειράζει αφού ταυτίζονται τα συμφέροντά μας με τους Αμερικανούς και θέλουμε και οι δυο το ίδιο πράγμα να προχωρήσουμε με το σχέδιο Ανάν και να λύσουμε το πρόβλημα μας;
Είναι λάθος να πιστεύουμε ότι ταυτίζονται τα συμφέροντά μας με τους αγγλοαμερικάνους ή ότι θέλουμε το ίδιο πράγμα. Εκείνοι ενδιαφέρονται να διευθετήσουν μια σύγκρουση, να εξισορροπήσουν τα συμφέροντα και να απαλύνουν τις αντιπαραθέσεις ανάμεσα στην ελληνική και τούρκικη άρχουσα τάξη, ανάμεσα στην ελληνοκυπριακή και τουρκοκυπριακή άρχουσα τάξη και να εξασφαλίσουν την σταθερότητα και τη συνεργασία δυο βασικών τους συμμάχων που είναι απαραίτητοι για να επιβάλουν τον έλεγχο τους στην περιοχή. Οι Αμερικανοί δεν θα ήθελαν να επαναληφθεί το σενάριο με την Τουρκία να αρνείται στα αμερικανικά στρατεύματα να χρησιμοποιήσουν τις βάσεις της για να κτυπήσουν στο βόρειο Ιράκ ενώ θα ήθελαν ελληνικά και τουρκικά στρατεύματα να τους βοηθήσουν να τσακίσουν την ιρακινή αντίσταση. Σε αυτή τη προοπτική είναι που στοχεύει η διευθέτηση των ελληνοτουρκικών διαφορών και αυτή την προσπάθεια είναι που εξυπηρετεί πρώτα και κύρια το σχέδιο Ανάν. Γι αυτό και οι περισσότερες πρόνοιες του αφορούν ένα "δίκαιο και ισορροπημένο" μοίρασμα της εξουσίας και του εδάφους ανάμεσα στις δυο πλευρές.
Αυτές οι "ισορροπίες" μπορεί να ενδιαφέρουν τις άρχουσες τάξεις των δύο πλευρών που συγκρούονται εδώ και δεκαετίες για τον έλεγχο του νησιού, και να προσπαθεί η κάθε μία να το "εξισορροπήσει" περισσότερο στα δικά της συμφέροντα, αλλά δεν ενδιαφέρουν τους απλούς ανθρώπους των δύο πλευρών που ήταν αυτοί που πλήρωσαν το κόστος αυτής της σύγκρουσης και των πολέμων. Οι απλοί άνθρωποι και των δύο πλευρών ενδιαφέρονται πάνω απ' όλα για την ειρήνη, τη δημοκρατία και την ευημερία των ίδιων και των παιδιών τους. Δεν θέλουν να ξαναζήσουν το '63-64, το '67 ή το '74.
Αυτά κανένας Μπους, ή Ανάν και καμιά Ε.Ε. δεν μπορεί να τα εξασφαλίσει. Αυτοί ενδιαφέρονται μόνο για τα δικά τους συμφέροντα. Είδαμε εξάλλου πως εξασφάλισαν την ειρήνη, στη Βοσνία, το Κόσοβο ή την Παλαιστίνη με τα "ειρηνευτικά" τους σχέδια, τους οδικούς χάρτες και άλλα παρόμοια με το σχέδιο Ανάν κατασκευάσματα.
Έτσι και το σχέδιο Ανάν, ενώ προβλέπει με λεπτομέρειες τον τρόπο με τον οποίο θα μοιράζονται, "ισορροπημένα", τα πόστα και οι εξουσίες ανάμεσα στους ηγέτες της ελληνοκυπριακής και της τουρκοκυπριακής πλευράς, για τους απλούς ανθρώπους, το μόνο που προβλέπει είναι δεκάδες χιλιάδες νέους πρόσφυγες, εσωτερικά σύνορα και διαιώνιση των διαχωριστικών γραμμών και των διακρίσεων. Προβλέπει μια σειρά από επισφαλείς και αμφισβητήσιμες διατάξεις που στην πράξη θα οδηγήσουν ξανά σε αντιπαραθέσεις και συγκρούσεις, ακόμα και ανάμεσα στους ίδιους τους απλούς ανθρώπους.
Αντίθετα, όσον αφορά τα συμφέροντα των μικρών και μεγάλων ιμπεριαλιστών που επεμβαίνουν στο νησί δεν αφήνει τίποτα το διφορούμενο ή το αμφισβητήσιμο. Οι "μητέρες πατρίδες" θα έχουν τα στρατεύματα τους και δικαίωμα επέμβασης στο νησί ενώ θα πάρουν και τα 'δώρα' τους. Η Τουρκία παίρνει ξεκάθαρα την υποστήριξη της Ελλάδας και της Ενωμένης Κυπριακής Δημοκρατίας για να μπει στην Ε.Ε., ενώ οι έλληνες καπιταλιστές ανοίγονται σε μια τεράστια αγορά των 60 εκατομμυρίων. Τα καλύτερα δώρα όμως τα παίρνουν οι αγγλοαμερικανοί αφού είναι αυτοί που θα έχουν τον τελευταίο λόγο για τις ολοκληρωτικές ρυθμίσεις με την επιδιαιτησία ενώ εξασφαλίζουν μέσα από δημοψήφισμα μάλιστα, τις βάσεις, τους κατασκοπευτικούς σταθμούς και ότι άλλες διευκολύνσεις χρειάζονται. Επιβάλλει ακόμη με εκβιαστικό τρόπο την Ε.Ε. αφού δεν θα ρωτηθεί ποτέ ουσιαστικά ο κόσμος αν θέλει ή όχι την ένταξη. Όλα αυτά είναι πακέτο σε μια απάντηση στα δημοψηφίσματα και ανεξάρτητα αν διαφωνείς ή συμφωνείς με κάποια από αυτά θα πρέπει να πεις ναι ή όχι σε όλα μαζί. Εκμεταλλεύονται την επιθυμία των απλών ανθρώπων στο νησί για ειρήνη και συμφιλίωση και προσπαθούν να περάσουν πακέτο μαζί και τα ιμπεριαλιστικά τους σχέδια.
Δεν πρέπει να παρασυρθούμε από αυτά τα ψευτοδιλήμματα και να δεχτούμε τα σχέδια των ιμπεριαλιστών. Χρειάζεται να πούμε ένα ξεκάθαρο όχι στο σχέδιο Ανάν.
Αν γίνουν "βελτιώσεις" στο Σχέδιο, όπως αυτές για παράδειγμα που προτείνει ο Παπαδόπουλος, για να γίνει πιο λειτουργικό και βιώσιμο δεν θα μπορεί να εξασφαλίσει μια ειρηνική συνύπαρξη των δύο κοινοτήτων;
Δεν είναι στις λεπτομέρειες που υπάρχει πρόβλημα με το Σχέδιο Ανάν αλλά στην ίδια τη φιλοσοφία του που είναι η προσπάθεια να κρατήσει τις ισορροπίες ανάμεσα στις άρχουσες τάξεις των δύο πλευρών με στόχο μια γρήγορη "διευθέτηση" του κυπριακού ώστε να μπορεί η Κύπρος, η Ελλάδα και η Τουρκία να παίξουν πιο ενεργό ρόλο στον πόλεμο του Μπους "κατά της τρομοκρατίας". Δεν τους ενδιαφέρει αν αυτή η "διευθέτηση" έχει όλες τις προϋποθέσεις να εξελιχτεί και πάλι σε σύγκρουση ή αν χιλιάδες απλοί άνθρωποι, Ελληνοκύπριοι, Τουρκοκύπριοι ή Τούρκοι μετανάστες θα πληρώσουν το κόστος μιας νέας μετακίνησης πληθυσμών και θα ξεριζωθούν από τα σπίτια τους. Είναι μια φιλοσοφία πέρα για πέρα ιμπεριαλιστική και διαιρετική.
Οι τροποποιήσεις που προτείνει ο Παπαδόπουλος δεν ακουμπούν αυτή τη φιλοσοφία, ούτε στοχεύουν να κάνουν το σχέδιο πιο βιώσιμο και λειτουργικό άλλα να το φέρουν πιο κοντά στα μέτρα της ελληνοκυπριακής πλευράς. Με τον ίδιο τρόπο και οι αλλαγές που προτείνει ο Ντεκτάς στοχεύουν να το κάνουν πιο τουρκικό.
Δεν θέλουμε ένα πιο ελληνικό σχέδιο. Δεν οδηγεί πουθενά η προσπάθεια της κάθε πλευράς να εξασφαλίσει περισσότερα πλεονεκτήματα. Αντίθετα εμείς σαν Ελληνοκύπριοι θα έπρεπε να ζητούμε από την κυβέρνηση μας, να δώσει περισσότερα στους Τουρκοκύπριους μετά από όσα τους έχει κάνει όλα τα χρόνια πριν το '74. Θα έπρεπε, αντί να την στηρίζουμε για να πετύχει τους στόχους της, να αποκαλύπτουμε και τις δικές τις ευθύνες για τους πολέμους και τις καταστροφές στη Κύπρο. Να καταγγέλλουμε τις υποκριτικές διακηρύξεις της για ανθρώπινα δικαιώματα και δημοκρατικές ευαισθησίες την στιγμή που απαιτεί το διώξιμο των τούρκων μεταναστών (αυτών που αποκαλούν έποικους) ξεριζώνοντας φτωχούς ανθρώπους που ζουν στην Κύπρο εδώ και πολλά χρόνια και που δεν έφταιξαν σε τίποτα, απλώς και μόνο για να εξασφαλίσει τη δημογραφική ισορροπία που θα της επιτρέπει να προβάλλει περισσότερες αξιώσεις.
Τι αλλαγές θα μπορούσαμε να ζητήσουμε;
Αν οι δύο πλευρές ήθελαν μπορούσαν να διεκδικήσουν αλλαγές στο σχέδιο Αναν που να είναι πραγματικά κοινές και να ενώνουν τους ανθρώπους των δυο πλευρών σε κοινή δράση, όπως το κλείσιμο των βάσεων, η απαγόρευση στρατιωτικής χρήσης της Κύπρου ή ακόμη και ένα κοινό δημοψήφισμα μετά την διευθέτηση του κυπριακού για ένταξη ή όχι στην Ε.Ε. χωρίς τα διλήμματα και τους εκβιασμούς που επιχειρεί η άρχουσα τάξη της κάθε πλευράς σήμερα ή οι μεγάλοι ιμπεριαλιστές που επιβλέπουν αφ' υψηλού τη διαδικασία. Ολ' αυτά θα ένωναν ελληνοκύπριους και τουρκοκύπριους και θα επέτρεπαν να εκφραστεί πιο δημοκρατικά η θέληση των απλών ανθρώπων.
Με αμοιβαίες παραχωρήσεις θα μπορούσαν ακόμη να δείξουν έμπρακτα, ότι δεν θέλουν πλέον να έχουν καμιά σχέση με την εθνικιστική πολιτική, που οδήγησε στις συγκρούσεις και τους πολέμους στην Κύπρο και ότι δεν χρειάζονται καμιά μητέρα πατρίδα ή άλλον επιδιαιτητή για να βρουν τρόπους συνεννόησης και συνεργασίας με στόχο μια ειρηνική διευθέτηση του κυπριακού.
Σήμερα έχουμε και στις δυο πλευρές αριστερά κόμματα στις κυβερνήσεις με διακηρυγμένες θέσεις ενάντια στον ιμπεριαλισμό και τις βάσεις. Αντί όμως να προβάλλουν αυτές τις θέσεις σιωπούν για να κερδίσουν την εύνοια των ιμπεριαλιστών ελπίζοντας να τους βοηθήσουν να εξασφαλίσουν τις εθνικές επιδιώξεις της πλευράς τους. Συγκρούονται μεταξύ τους σε μια διαπραγμάτευση που μόνο στόχο έχει να εξασφαλίσουν περισσότερα οφέλη για τη δική τους πλευρά. Ακόμη χειρότερα προσπαθούν να εξασφαλίσουν ότι σε περίπτωση μελλοντικής σύγκρουσης θα έχουν το πάνω χέρι. (Γι αυτό γίνεται όλη η φασαρία για το από πού πηγάζει η κυριαρχία του νέου κράτους, γιατί από αυτό εξαρτάται σε περίπτωση μελλοντικής σύγκρουσης και απόσχισης του τουρκοκυπριακού συνιστώντος κράτους αν θα έχει διεθνή προσωπικότητα και θα αναγνωριστεί σαν ανεξάρτητο κράτος ή όχι.) Πριν ακόμη συμφωνήσουν έχουν στο μυαλό τους την πιθανότητα σύγκρουσης.
Μιλούν ακόμη, κυρίως οι ελληνοκύπριοι υποστηρικτές του σχεδίου, για αλλαγές που θα μπορούν να γίνουν και μετά την υπογραφή της συμφωνίας για να την κάνουν πιο "βιώσιμη και λειτουργική". Επικαλούνται βέβαια την ανάγκη συναίνεσης και των Τουρκοκυπρίων αλλά ξεχνούν ότι παρόμοια επιχειρήματα χρησιμοποίησαν και το 1960 - 63 για να αλλάξουν τις συμφωνίες της Ζυρίχης και οδήγησαν στη σύγκρουση. Και τότε προσπάθησαν, υποτίθεται, να εξασφαλίσουν την συγκατάθεση των Τουρκοκυπρίων αλλά όταν δεν την πήραν επέβαλαν τις αλλαγές με τη βία, με το περιβόητο σχέδιο "Ακρίτας" του Γιωρκάτζη. Οι ίδιοι παράγοντες ακόμη και τα ίδια πρόσωπα πρωταγωνιστούν και σήμερα στις εξελίξεις, Ντενκτάς, Παπαδόπουλος, ελληνική και τουρκική κυβέρνηση, ΗΠΑ και Βρετανία. Δεν πρέπει να έχουμε καμιά εμπιστοσύνη ότι αυτοί που δημιούργησαν το κυπριακό πρόβλημα και το συντηρούσαν τόσα χρόνια μπορούν τώρα να το λύσουν, ειρηνικά και δημοκρατικά.
Η επικράτηση του "όχι" στο δημοψήφισμα όμως δεν θα είναι ένα μεγάλο πισωγύρισμα για το κίνημα, ιδιαίτερα των Τουρκοκυπρίων που κατέβηκαν σε μαζικές εκδηλώσεις με σύνθημα τη λύση;
Όχι. Αντίθετα το Σχέδιο Ανάν είναι που βάζει τροχοπέδη σε αυτό το κίνημα. Μετά τις 23 του Απρίλη πέρυσι και το άνοιγμα των συνόρων γίναμε μάρτυρες ενός εκπληκτικού κινήματος φιλειρηνικής διάθεσης και συμφιλίωσης. Δεκάδες χιλιάδες απλοί άνθρωποι Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι, παρά και ενάντια στη θέληση της επίσημης πολιτικής ηγεσίας τους, πέρασαν στην άλλη πλευρά για να επισκεφτούν τα σπίτια τους και να συναντήσουν τους άγνωστους ως χθες "εχθρούς" τους.
Εκεί αντί να βρουν βλοσυρούς "εχθρούς" βρήκαν ανοιχτές πόρτες και τραπέζια στρωμένα να τους περιμένουν σε ένα φανταστικό πανηγύρι ειρήνης, συμφιλίωσης και αλληλεγγύης. Κουβέντιασαν ήσυχα και απλά και έδωσαν τις δικές τους λύσεις. Κάλεσαν τους παλιούς ιδιοκτήτες των σπιτιών τους να έλθουν και να ζήσουν μαζί. Να κτίσουν δίπλα ή να επεκτείνουν το παλιό σπίτι και να ζήσουν όλοι αρμονικά. Ξεχείλωσαν τα όρια και ξεπέρασαν τις απαγορεύσεις που έβαζαν οι επίσημες αρχές των δύο πλευρών. Γίναμε μάρτυρες σε εκπληκτικές ιστορίες όπως την τουρκοκύπρια που πρόσφερε τα κοσμήματα που βρήκε σπίτι της στην ελληνοκύπρια που τα είχε αφήσει το '74 ή τον ελληνοκύπριο πρόσφυγα που φιλοξένησε στο σπίτι του στο νότο τον τούρκο "έποικο" που έμενε στο σπίτι του στο βορρά με αποτέλεσμα να βρεθούν και οι δυο κατηγορούμενοι στα δικαστήρια και των δυο πλευρών. Το σχέδιο Ανάν όμως δεν επιτρέπει τέτοιες αβρότητες και γενναιοδωρίες. Προβλέπει ποσοστώσεις, όρους, προϋποθέσεις και χρονοδιαγράμματα για το πώς θα επιστρέψουν, πότε και ποιοι πρόσφυγες στα χωριά τους. Σημασία για τον Ανάν και τους αμερικανούς επιδιαιτητές δεν έχει το τι θέλουν οι απλοί άνθρωποι αλλά οι αναγκαίες "ισορροπίες" για τις άρχουσες τάξεις.
Το σχέδιο τους είναι διαποτισμένο από πάνω μέχρι κάτω με τέτοιες διαιρετικές διατάξεις που θα σπρώχνουν τον κόσμο να οχυρωθεί εθνικά μέσα στη δική του κοινότητα. Ενισχύει έτσι τα τείχη του εθνικισμού που μετά τις 23 του Απρίλη έπαθαν μια μεγάλη ρωγμή.
Με το "όχι" όμως δεν ταυτιζόμαστε με τους απορριπτικούς εθνικιστές των Νέων Οριζόντων και τον Μητροπολίτη Κηρυνείας;
Κατ αρχή θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε πως και αυτοί που απορρίπτουν το σχέδιο γιατί θέλουν μια πιο 'ελληνική' λύση και αυτοί που δηλώνουν ότι το αποδέχονται το κάνουν για τους ίδιους εθνικιστικούς λόγους. Οι μεν είναι χυδαίοι απορριπτικοί που αν ήταν δυνατό θα ήθελαν να εξαφανίσουν τους Τουρκοκύπριους από το νησί, οι δε είναι "ρεαλιστές" που αναγνωρίζουν ότι σήμερα δεν μπορούμε να νικήσουμε τον εχθρό γι αυτό θα πρέπει να κάνουμε υποχωρήσεις για να περισώσουμε ότι μπορούμε περισσότερο από τα ελληνοκυπριακά συμφέροντα.
Η όλη επιχειρηματολογία τους δεν στηρίζεται στο ότι πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι έχουν και οι Τουρκοκύπριοι δικαιώματα στο νησί και πρέπει να τα ασκούν ελεύθερα και ισότιμα αλλά στο ότι δεν μπορούμε να κάνουμε αλλιώς αφού προηγήθηκε η ήττα του '74 και τώρα πληρώνουμε το κόστος. Γι αυτό όλοι επαναλαμβάνουν φράσεις όπως "οδυνηρός συμβιβασμός" ενώ μας προειδοποιούν ότι αν δεν δεχτούμε το σχέδιο σήμερα τα πράγματα θα είναι χειρότερα γιατί υπάρχει κίνδυνος αναγνώρισης του τουρκοκυπριακού κράτους και άλλα παρόμοια.
Βεβαίως υπάρχουν και εκείνοι οι αριστεροί (ακόμη και ακροαριστεροί), που υποστηρίζουν ότι έτσι και αλλιώς όλα τα σχέδια και οι συμφωνίες θα είναι ιμπεριαλιστικές αφού ζούμε στον καπιταλισμό, οπότε δεν έχουμε και πολλές επιλογές, ή θα πάμε με τους ιμπεριαλιστές ή θα πάμε με τους εθνικιστές. Αυτή η αντίληψη δείχνει από μόνη της το πρόβλημα της. Δεν έχει καμιά εμπιστοσύνη στο κίνημα ότι μπορεί να είναι ένας αποφασιστικός παράγοντας στις πολιτικές εξελίξεις. Είναι μια αντίληψη που ενώ μιλά στο όνομα της εργατικής τάξης και του κινήματος ξεχνά τις δυνατότητες του κινήματος αλλά και τις επιτυχίες του. Ξεχνά ότι ήταν αυτό το κίνημα που ανάγκασε τον Ντεκτάς να ανοίξει τα σύνορα. Ξεχνά το τι ακολούθησε, οπως ξεχνά ότι είναι αυτό το κίνημα που έδωσε ένα χαστούκι στον Ντεκτάς στις εκλογές του περασμένου Δεκέμβρη. Ξεχνά ότι ήταν οι 100,000 διαδηλωτές έξω από το τουρκικό κοινοβούλιο που ανάγκασαν τον Ερτογάν να πει όχι στο Μπους που ήθελε να χρησιμοποιήσει τις βάσεις στην Τουρκία για να κτυπήσει το Ιράκ. Ξεχνά τις μεγαλειώδεις διαδηλώσεις σε ολόκληρο το κόσμο, ενάντια στον πόλεμο και τα ιμπεριαλιστικά σχέδια του Μπους. Ξεχνά την εκπληκτική ανατροπή στις πρόσφατες ισπανικές εκλογές και τη συντριβή του Αθνάρ που ήταν ο πιστότερος σύμμαχος των Μπους και Μπλερ.
Στο δίλημμα με τους εθνικιστές ή τους ιμπεριαλιστές, η επιλογή είναι ξεκάθαρη. Ούτε με τους εθνικιστές ούτε με τους ιμπεριαλιστές, με το κίνημα. Όλος αυτός ο κόσμος που δηλώνει όχι στο σχέδιο Ανάν που φτάνει το 60% δεν σημαίνει ότι αντιδρά στο σχέδιο Αναν επειδή θέλει ένα πιο "ελληνικό" σχέδιο. Πολύς από αυτό τον κόσμο, κυρίως από την αριστερά (54% δηλώνει αντίθετο στο σχέδιο) αντιδρά επειδή φοβάται ότι μπορεί στο τέλος να έχουμε μια επανάληψη του παρελθόντος με τους πολέμους, τις σφαγές και τους πρόσφυγες. Αντιδρά επειδή δεν έχει καμιά εμπιστοσύνη στους αγγλοαμερικάνους ότι θα φέρουν την ειρήνη στη Κύπρο, επειδή δεν θέλει τις βάσεις, επειδή δεν πείθεται από την Ευρώπη του κεφαλαίου, του πολέμου και του ρατσισμού.
Δεν πρέπει να χαρίσουμε όλο αυτό τον κόσμο στους εθνικιστές. Μπορούμε να τον κερδίσουμε σε ένα αντιμπεριαλιστικό και διεθνιστικό όχι. Έτσι, όχι μόνο δημιουργούμε τις καλύτερες προϋποθέσεις για να μην περάσουν τα σχέδια των ιμπεριαλιστών στην Κύπρο, αλλά και για το κτίσιμο ενός κινήματος που να παίξει καθοριστικό ρόλο σε μια ειρηνική και δημοκρατική διευθέτηση του κυπριακού. Αυτό το κίνημα είναι και η καλύτερη εξασφάλιση ότι δεν θα έχουμε επανάληψη του θλιβερού παρελθόντος.
Δεν είναι αντίφαση όμως να λέμε ότι μας νοιάζει η θέληση των Τουρκοκυπρίων και από την άλλη να λέμε όχι στο σχέδιο Ανάν που φαίνεται να το θέλουν οι τουρκοκύπριοι;
Δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι το θέλουν οι Τουρκοκύπριοι. Και αυτοί ανησυχούν μήπως και έχουμε επανάληψη του παρελθόντος. Αλλά ας δεχτούμε ότι το θέλει η πλειοψηφία των Τουρκοκυπρίων και κυρίως της αριστεράς. Το ότι δέχονται το σημερινό σχέδιο Ανάν είναι γιατί δεν τους δόθηκε οποιαδήποτε εναλλακτική επιλογή. Αντίθετα βρίσκονται συνέχεια κάτω από την απειλή να χειροτερέψει η θέση τους αν η ελληνοκυπριακή πλευρά ενταχθεί στην Ε.Ε. χωρίς αυτούς.
Σίγουρα οι Τουρκοκύπριοι θ προτιμούσαν ένα σχέδιο που δεν θα είχε μέσα τις βάσεις, τη στρατιωτική χρήση του νησιού, που θα έδινε τη δυνατότητα στους απλούς ανθρώπους να είναι οι ίδιοι που θα αποφασίσουν για τη μοίρα τους και όχι κάποιοι υψηλοί επιδιαιτητές. Θα προτιμούσαν ένα σχέδιο με πραγματικά ελεύθερη επικοινωνία και συνεργασία.
Η πραγματική αγωνία τους είναι μήπως η "άλλη" πλευρά χρησιμοποιήσει αυτές τις ελευθερίες, και την οικονομική και πολιτική υπεροχή της, για να τους επιβάλει τη θέληση της όπως έκανε στο παρελθόν. Αυτό όμως δεν εξασφαλίζεται ούτε με εγγυήσεις των μητέρων πατρίδων, όπως φάνηκε από το παρελθόν, ούτε από την Ε.Ε. που έχει στηρίξει και τροφοδοτήσει όλους τους πολέμους ακόμη και μέσα στην ίδια την Ευρώπη και οδήγησε στη τριχοτόμηση της Βοσνίας. Η μόνη εγγύηση και ασφάλεια που μπορεί να υπάρξει είναι η αντίσταση του κινήματος μέσα στην ίδια την Κύπρο, την Ελλάδα και την Τουρκία ενάντια στον εθνικισμό.
Αυτή είναι και η μεγάλη διαφορά του σήμερα από το 1960. Τότε δεν υπήρχε κανένα τέτοιο κίνημα. Και στις δυο πλευρές οι εθνικιστές ήταν κυρίαρχοι. Η αριστερά τούς ακολούθησε και επέτρεψε να γίνουν σφαγές, εθνικά ξεκαθαρίσματα και να κυριαρχήσει το μίσος και η καχυποψία ανάμεσα στους απλούς ανθρώπους των δυο πλευρών. Σήμερα υπάρχει η δυναμική ενός κινήματος που επέβαλε το άνοιγμα των συνόρων, που έκανε τις πολιτικές ηγεσίες και των δυο πλευρών να τρέχουν να το μαζέψουν γιατί ξεπέρασε κατά πολύ τα όρια ασφαλείας που επέβαλαν οι ίδιοι και έχασαν τον έλεγχο πάνω του.
Σήμερα υπάρχει ένα παγκόσμιο κίνημα που αντιστέκεται στα σχέδια των ιμπεριαλιστών σε ολόκληρο τον κόσμο. Που αντιστέκεται στις εκστρατείες των Μπους και Μπλερ, στους G8, στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, στην Ε.Ε. του κεφαλαίου, του πολέμου και του ρατσισμού. Ένα κίνημα που πέρυσι στις 15 του Φλεβάρη κατέβασε στους δρόμους 30 εκατομμύρια διαδηλωτές, σε μια παγκόσμια διαδήλωση ενάντια στον πόλεμο στο Ιράκ. Που συντονίζεται μέσα από το Ευρωπαϊκό και το Παγκόσμιο Κοινωνικό Φόρουμ.
Η αντίσταση στα σχέδια των ιμπεριαλιστών δεν είναι μια μάχη που θα τη δώσουμε μόνοι μας αλλά μαζί με αυτό το κίνημα. Πρέπει να βλέπουμε τον εαυτό μας σαν κομμάτι αυτού του κινήματος.
Δεν θα βοηθήσει όμως το κίνημα και την ενότητα ελληνοκυπρίων και τουρκοκυπρίων εργαζομένων αν υπάρξει σήμερα συμφωνία και μπορούν να διακινούνται ελεύθερα και να εργάζονται μαζί;
Το σχέδιο Ανάν δεν προβλέπει για ελεύθερη διακίνηση. Αντίθετα προβλέπει ότι θα υπάρχουν περιορισμοί όχι μόνο στην εγκατάσταση, αλλά και στη διακίνηση ανάμεσα στα δύο συνιστώντα κράτη της Ενωμένης Κυπριακής Δημοκρατίας. Θα υπάρχει κόσμος που δεν θα επιτρέπεται να πάει στην άλλη πλευρά. Θα απαγορεύεται να μείνει κανείς περισσότερες από τρεις νύκτες στην άλλη πλευρά, ενώ η διαδικασία για επιστροφή των προσφύγων θα πάρει πολλά χρόνια. Όλα αυτά βέβαια προϋποθέτουν ότι θα υπάρχουν σημεία ελέγχου για να επιτηρούν την εφαρμογή αυτών των περιορισμών. Το σχέδιο προβλέπει για την ύπαρξη σημείων ελέγχου (δέκα κατά τη διάρκεια της μεταβατικής περιόδου) από τα οποία θα γίνεται η διέλευση στην άλλη πλευρά.
Δεν εξαρτάται λοιπόν από το σχέδιο Ανάν η ύπαρξη κοινής δράσης ελληνοκυπρίων και τουρκοκυπρίων εργαζομένων. Εξαρτάται από το αν υπάρχουν εκείνες οι πολιτικές δυνάμεις που μπορούν να πάρουν πρωτοβουλίες που ενώνουν τους απλούς ανθρώπους των δύο πλευρών και να οργανώσουν αυτή τη κοινή δράση.
Για μάς το όχι στο σχέδιο Ανάν δεν είναι απλά η απάντηση στο δημοψήφισμα αλλά μέρος μιας συνολικότερης προσπάθειας για το κτίσιμο ενός τέτοιου κινήματος. Υπάρχει κόσμος που λέει όχι στην επιδιαιτησία των αμερικανών, που λέει όχι στην παρέμβαση των "μητέρων πατρίδων", που λέει όχι στις βάσεις, στη στρατιωτική χρήση του νησιού μας, που λέει όχι στην ένταξη στην Ε.Ε., πού θέλει μια ισότιμη μεταχείριση των τουρκοκυπρίων. Μπορεί κάποιοι από αυτούς να θέλουν να ψηφίσουν ναι στο δημοψήφισμα αλλά είναι έτοιμοι να δράσουν σε σχέση με αυτά που διαφωνούν.
Εκείνο που χρειάζεται είναι κάποιος να οργανώσει τη κοινή δράση ενάντια σε όλ' αυτά. Να οργανώσει κοινή δράση για να ανοίξουν από σήμερα περισσότερα σημεία ελέγχου για διακίνηση ανάμεσα στις δύο πλευρές, για κατάργηση των διατυπώσεων. Κοινή δράση που να μας συνδέει με το παγκόσμιο κίνημα που αποτελεί σήμερα τη μεγαλύτερη πηγή έμπνευσης και αυτοπεποίθησης για εκατομμύρια ακτιβιστές σε ολόκληρο τον κόσμο.
Δεν μιλάμε για ένα υποθετικό κίνημα. Ήδη κάποια πρώτα σπέρματα μιας τέτοιας προσπάθειας τα είδαμε τα τελευταία χρόνια και ιδιαίτερα μετά το άνοιγμα των συνόρων. Το πανσυνδικαλιστικό φόρουμ ήταν μια σωστή πρωτοβουλία αν και σήμερα είναι αδρανοποιημένο εξαιτίας του ότι ελέγχεται από τα αριστερά κόμματα που συγκυβερνούν και στις δύο πλευρές. Θετικές ήταν και άλλες δικοινοτικές εκδηλώσεις που οργάνωσαν νεολαίστικες, γυναικείες, πολιτιστικές και άλλες οργανώσεις. Ιδιαίτερα σημαντικές όμως είναι εκδηλώσεις όπως αυτές που οργάνωσε η "Δικοινοτική Πρωτοβουλία Ενάντια στον Εθνικισμό και τον Πόλεμο" πέρυσι το καλοκαίρι με τα κοινά μνημόσυνα για τα αθώα θύματα, Τουρκοκύπριους και Ελληνοκύπριους, των πολέμων στη Κύπρο, στο κοιμητήριο Κωνσταντίνου και Ελένης και στη Μουράταγα, όπως το κάμπινγκ ειρήνης στο Λιμνίτη ή όπως η κοινή διαδήλωση ενάντια στις βάσεις και τις κεραίες στο Ακρωτήρι.
Η Εργατική Δημοκρατία έχει πάρει μια νέα πρωτοβουλία για τη συγκρότηση μιας διεθνιστικής πλατφόρμας οργανώσεων και ακτιβιστών με στόχο την παρέμβαση στις πολιτικές εξελίξεις γύρω από το κυπριακό, αλλά και ευρύτερα για το κτίσιμο μιας αντι-ϊμπεριαλιστικής και αντικαπιταλιστικής αριστεράς και καλεί όσους βλέπουν σε μια τέτοια προοπτική να έλθουν να το κάνουμε μαζί. Η ανάγκη για κάτι τέτοιο σήμερα είναι τόσο μεγάλη όσο ποτέ.
Ντίνος Αγιομαμίτης