Η κυρίαρχη άποψη στην ελληνοκυπριακή πλευρά είναι ότι το Κυπριακό δημιουργήθηκε το 1974 με την τουρκική εισβολή. Αντίθετα στη τουρκοκυπριακή πλευρά η άποψη που προβάλλει η άρχουσα τάξη είναι ότι το κυπριακο λύθηκε το 1974 με την "ειρηνευτική επιχείρηση" και την "απελευθέρωση" των τουρκοκυπρίων.
Είναι και οι δυό απόψεις λάθος. Το κυπριακό υπάρχει πολλά χρόνια πρίν το '74 και συνεχίζει μέχρι σήμερα. Ούτε η ελληνοκυπριακή άρχουσα τάξη ήταν το αθώο θύμα το '74, ούτε βέβαια και οι τουρκοκύπριοι απελευθερώθηκαν απο τον τούρκικο στρατό.
Ούτε βέβαια είναι αποτέλεσμα κάποιων "ανεγκέφαλων σοβινιστικών κύκλων στις δυο πλευρές που έκαναν ακρότητες" όπως θέλουν να το παρουσιάζουν οι πιό "προοδευτικοί" ελληνοκύπριοι.
Tρεις είναι οι παράγοντες που έχουν καθορίσει την ιστορία της Kύπρου από τον B' Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά.
- Oι ανταγωνισμοί των Mεγάλων Δυνάμεων για τον έλεγχο αυτού του στρατηγικού σημείου στην Aνατολική Mεσόγειο, δίπλα στα πετρέλαια της M. Aνατολής - το αβύθυστο αεροπλανοφόρο στο κέντρο της Μεσογείου.
- H κόντρα ανάμεσα στις άρχουσες τάξεις της Eλλάδας και της Tουρκίας, που η κάθε μια διεκδικεί για λογαριασμό της το ρόλο του "προτιμητέου" συμμάχου της Δύσης στην περιοχή.
- Η σύγκρουση ανάμεσα στην ελληνοκυπριακή και τουρκοκυπριακή άρχουσα τάξη για την οικονομική, πολιτική και στρατιωτική κυριαρχία πάνω στο νησί.
Για να εξασφαλίσει τα συμφέροντα της και να πετύχει τους στόχους της η κάθε πλευρά δεν είχε κανένα ενδιασμό να ακολουθήσει πολιτική εθνικού ξεκαθαρίσματος σφάζοντας εκατοντάδες αμάχους, ξεσπιτώνοντας χιλιάδες απλούς ανθρώπους προκαλώντας τεράστιες καταστροφές. Αν η τούρκικη άρχουσα τάξη και ο τούρκικος στρατός δολοφόνησαν εκατοντάδες αμάχους και οδήγησαν στην προσφυγιά χιλιάδες ελληνοκύπριους, η ελληνοκυπριακή και ελληνική άρχουσα τάξη, η εθνοφρουρά και ο ελληνικός στρατός ευθύνονται για παρόμοια εγκλήματα σε βάρος των τουρκοκυπρίων όλα τα χρόνια πρίν το '74 αλλά και το '74. Το ότι έχασαν το πόλεμο του '74 δεν τους μετατρέπει και σε αδικημένους. Μέχρι τότε ήταν αυτοί οι επιτιθέμενοι που καταπίεζαν και έσφαζαν τους τουρκοκύπριους. Ήταν αυτοί που κρατούσαν με τη βία των όπλων, τους τουρκοκύπριους, το 18% του πληθυσμού, στους θύλακες που αποτελούσαν μόλις το 4.8% του εδάφους.
Σήμερα έχει αποκαλυφτεί με αναμφισβήτητο πιά τρόπο όλη η βαρβαρότητα και των δυό πλευρών με τις επίσημες αναφορές σε ομαδικούς τάφους αθώων ελληνοκυπρίων και τουρκοκυπρίων με τη συμφωνία που έγινε για τους αγνοούμενους και με τις εκταφές λειψάνων για την αναγνώριση με την μέθοδο του DNA.
Η Αγγλία και οι άλλες μεγάλες δυνάμεις όχι μόνο παρακολουθούσαν απαθείς αυτές τις εξελίξεις αλλα έριχναν και λάδι στη φωτιά για να εξασφαλίζουν την δική τους παρουσία στο νησί σαν εγγυητές και επιδιαιτητές. Το ενδιαφέρον τους δεν ήταν τα αθώα θύματα, οι απλοί άνθρωποι των δυό πλευρών αλλά οι βάσεις τους, τα ραντάρ τους, οι κατασκοπευτικοί τους σταθμοί και η εξυπηρέτηση των συμφερόντων τους.
Oι ίδιοι παράγοντες που γέννησαν το πρόβλημα στην Kύπρο, λένε τώρα ότι θα το λύσουν. Oι ίδιες μεγάλες δυνάμεις, οι ίδιες άρχουσες τάξεις, ακόμα και τα ίδια πρόσωπα. Aκόμα και αν φτάσουν σε μια λύση δεν θα είναι περισσότερο δίκαιη, ειρηνική και βιώσιμη από όσες έχουν δώσει στο παρελθόν.
Αντίθετα αυτές οι "λύσεις" που έχουν δώσει οι από πάνω, οι κυβερνήσεις, ο "διεθνής παράγοντας" οι αμερικανοβρεττανοί, η Ε.Ε. οδηγούν κάθε φορά σε νέους γύρους αντιπαράθεσης και πολεμικές συγκρούσεις. Αυτό είναι κάτι που όχι μόνο το έχουμε ζήσει στο παρελθόν αλλά το βλέπουμε να επαναλαμβάνεται συνέχεια στη Παλαιστίνη, στην Ιρλανδία και αλλού που υπάρχουν παρόμοιες συγκρούσεις.
Οι συμφωνίες της Ζυρίχης το 1960 όχι μόνο δεν έλεισαν το πρόβλημα της ειρήνης στην Κύπρο αλλά έβαλαν και το πλαίσιο μέσα στο οποίο εξελίχτηκε η σύγκρουση το '63-'64, το '67 και το '74. Οι απλοί άνθρωποι και στις δυό πλευρές πλήρωσαν αυτές τις διπλωματικές μανούβρες και αντιπαραθέσεις με ποτάμια αίματος, προσφυγιά και δυστυχία.
Γι αυτό δεν πρέπει να έχουμε καμιά αυταπάτη ότι οι πρωτοβουλίες της Ε.Ε. ή του ΟΗΕ και οι διπλωματικές μανούβρες αμερικανοβρετανών ή του Σημίτη και του Ερτογάν ή ακόμα και οι συνομιλίες Ντεκτάς - Παπαδόπουλου αν αρχίσουν ξανά, μπορούν με οποιοδήποτε τρόπο να φέρουν την ειρήνη στο νησί και ευρήτερα στη περιοχή.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι προτιμούμε να συνομιλούν οι Παπαδόπουλος και Ντεκτάς και ο Γιωργάκης να χορεύει ζεϊμπέκικο με τον τούρκο ομόλογο του, παρά να βγάζουν εθνικιστικές κορώνες, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι την επόμενη στιγμή δεν μπορούν να μας οδηγήσουν ξανά σε νέες αντιπαραθέσεις, ψυχροπολεμικό κλίμα, ακόμη και θερμά επισόδεια.
Η πραγματική ελπίδα για ειρήνη, δικαιοσύνη και ευημερία στη περιοχή είναι οι αγώνες των εργαζομένων στη κάθε χώρα ενάντια στον εθνικισμό της δικής τους πλευράς, ενάντια στ' αφεντικά και τους στρατοκράτες που δεν έχουν κανένα πρόβλημα να μας οδηγήσουν ξανά στο σφαγείο του πολέμου για να εξασφαλίσουν τα δικά τους συμφέροντα.
Αυτό για μας τους ελληνοκύπριους σημαίνει να καταγγείλουμε τους στρατιωτικούς εξοπλισμούς της δικής μας πλευράς και την προσπάθεια ένταξης της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Ε.Ε. σαν μια επιθετική πολιτική προς τους τουρκοκύπριους. Σημαίνει να απαιτήσουμε να σταματήσει αμέσως το εμπάργκο σε βάρος των τουρκοκυπρίων και όχι απλά να παραχωρηθούν κάποια ημίμετρα όπως αυτά που εξάγγειλε ο Παπαδόπουλος με στόχο κυρίως να ξεφύγει απο την πίεση για διευκολύνσεις στους τουρκοκύπριους και για να χρησιμοποιήσει την τουρκοκυπριακή αντιπολίτευση.
Σήμερα που έχουν ανοίξει τα σύνορα και υπάρχει η δυνατότητα για κοινή δράση ελληνοκυπρίων και τουρκοκυπρίων η πάλη ενάντια στον εθνικισμό και τον πόλεμο μπορεί να πάρει πολύ πιο έντονο και συγκεκριμένο χαρακτήρα. Χρειάζονται κοινές πρωτοβουλίες που να δωσουν πολιτικό περιεχόμενο στις επαφές των απλών ανθρώπων των δυό πλευρών και να βάλουν τη προοπτική για κοινή δράση.
Η κοινος γιορτασμός της φετινής πρωτομαγιάς και ιδιαίτερα η κοινή διαδήλωση ενάντια στον πόλεμο έξω απο την αμερικάνικη πρεσβεία ήταν μια καλή αρχή. Σήμερα χρειάζεται να δώσουμε συνέχεια. Η επέτειος στις 20 του Ιούλη είναι μια καλή ευκαιρία για κοινές εκδηλώσεις. Κάθε χρόνο αυτές τις μέρες γίνονονται και στις δυό πλευρές γιορτές μίσους που επικεντώνονται αποκλειστικα στις ευθύνες της άλλης πλευράς για τους πολέμους στη Κύπρο και καλιεργούν τον εθνικισμό.Φέτος θα πρέπει οι υποστηριχτές της ειρήνης και της επαναπροσέγγισης να αξιοποιήσουν αυτό το κλίμα φιλειρηνικής διάθεσης και συμφιλίωσης που έχει δημιουργηθεί μετά το άνοιγμα των συνόρων και να οργανώσουν κοινές εκδηλώσεις. Να τιμήσουμε τα αθώα θύματα και στις δυό πλευρές και να δείξουμε ότι οι απλοί άνθρωποι των δυό πλευρών δεν έχουν και δεν θέλουν να έχουν καμιά σχέση με τους πολέμους των αρχουσών τάξεων μας και των ιμπεριαλιστών. Οτι δεν θα τους ακολουθήσουμε σε αυτή τη σύγκρουση και θέλουμε ειρηνική διευθέτηση του Κυπριακού εδώ και τώρα.
Το χτίσιμο ενός κινήματος ειλικρινούς επαναροσέγγισης με τέτοια αιτήματα είναι η πραγματική ελπίδα για εδραίωση της ειρήνης και της ευημερίας στο νησί. Ενα τέτοιο κίνημα είναι που μπορεί όχι μόνο να επιβάλει στις άρχουσες τάξεις των δυό πλευρών την υπογραφή μιας κοινά αποδεχτής συμφωνίας αλλα να ανοίξει και την προοπτική της ανατροπής όλων αυτών που δημιούργησαν και συντηρούν το κυπριακό πρόβλημα για να κτίσουμε μια κοινωνία που να εξασφαλίζει πραγματική δημοκρατία, ευημερία και ειρήνη για όλους τους κατοίκους του νησιού και της γύρο περιοχής.
Ντίνος Αγιομαμίτης
Κλείνουν 29 χρόνια, από τον Ιούλιο του 1974 όταν οι ερπίστριες των τάνκς όργωναν τους δρόμους της Λευκωσίας. Χιλιάδες δημοκράτες συνελήφθηκαν και βασανίστηκαν από τα φασιστοειδή καθάρματα της ΕΟΚΑ Β και τους εγκάθετους στρατιωτικούς της ελληνικής Χούντας. Εκατοντάδες αγωνιστές που αντιστάθηκαν δολοφονήθηκαν και ρίχτηκαν σε ομαδικούς τάφους.
Οι δολοφόνοι στις πιο πολλές περιπτώσεις γνωστοί και ατιμώρητοι μέχρι σήμερα. Πολλοί αγωνιστές της αριστεράς και ιδιαίτερα νεολαίοι προσπαθούν σήμερα να καταλάβουν τι έγινε τον Ιούλη του '74. Πως φτάσαμε στο πραξικόπημα και γιατί δεν κατάφερε η αριστερά να το αντιμετωπίσει;
Στη Κύπρο η εικόνα που καλλιεργείται για τη Χούντα είναι ότι κάποιοι "παράφρονες στρατιωτικοί έκαναν πραξικόπημα για να πουλήσουν την Κύπρο στους Τούρκους. Είναι γεγονός ότι οι προσπάθειες των ελληνοκύπριων καπιταλιστών όλη την προηγούμενη περίοδο να επιβάλουν την δική τους κυριαρχία στο νήσι, είχαν και την στήριξη της Ελλάδας. Αυτή η συμμαχία όμως δεν ήταν πάντα "αδελφική". Οι έλληνες καπιταλιστές είχαν τις δικές τους μεγαλεπήβολες επιδιώξεις.
Η ελληνική άρχουσα τάξη βρίσκονταν σε ανταγωνισμό με τη Τουρκία. Και οι δυο πλευρές διεκδικούσαν το ρόλο του ισχυρότερου σύμμαχου του δυτικού ιμπεριαλισμού στη περιοχή. Αυτό σήμαινε τη οικονομική, διπλωματική και στρατιωτική ανάδειξη τους στη περιοχή.
Το 1973 η "πετρελαϊκή κρίση" έστειλε τη τιμή του "μαύρου χρυσού" στα ύψη. Τα κοιτάσματα πετρελαίου στο Αιγαίο αποκτούσαν ξαφνικά τεράστια αξία. Απο την άλλη ο ανταγωνισμός για τις αγορές στη Μέση Ανατολή σήμαινε αυτόματα ανταγωνισμό για τα αεροναυτικά περάσματα στο Αιγαίο. Η Ελλάδα ζητούσε να κηρυχθεί το Αιγαίο κλειστή θάλασσα. Τελικά κατάφερε να κερδίσει το δικαίωμα επέκτασης των χωρικών υδάτων από 6 σε 12 ναυτικά μίλια.
Αν η Χούντα εξασκούσε αυτό το δικαίωμα τα διεθνή ύδατα του Αιγαίου θα περιορίζονταν από 49% σε ένα ελάχιστο 19%. Η Τουρκία απειλούσε ότι τυχόν επέκταση των χωρικών υδάτων, θα ήταν αιτία πολέμου.
Μέσα σε αυτές τις συνθήκες η Χούντα του Ιωαννίδη οργάνωσε το πραξικόπημα στη Κύπρο. Αυτή η κίνηση σκοπό είχε να αναβαθμίσει από τη μια την ίδια την Χούντα που κατέρρεε κάτω από την πίεση των εργατών και της νεολαίας μετά την εξέγερση του Πολυτεχνείου και από την άλλη να αναβαθμίσει την στρατηγική θέση της Ελλάδας απέναντι στη Τουρκία. Ο ελληνικός καπιταλισμός αποκτώντας τον απόλυτο έλεγχο του νησιού θα κατοχύρωνε το προβάδισμα του σαν ο πιο σημαντικός συνεταίρος των ιμπεριαλιστών στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο.
Αυτό που δεν ήταν σίγουρο για τη Χούντα ήταν η στάση των ελληνοκυπρίων.
Ο Μακάριος θεωρείται αντιχουντικός γιατί συγκρούστηκε με τη Χούντα. Η αλήθεια όμως είναι ότι ποτέ δεν καταδίκασε τη Χούντα. Συγκρούστηκε μαζί της μόνο όταν έγινε ολοφάνερο ότι ετοίμαζε πραξικόπημα εναντίον του. Η σύγκρουση αυτή δεν είχε ούτε διεθνιστικό, ούτε και δημοκρατικό χαρακτήρα. Είχε σαν αφετηρία τα συμφέροντα του ελληνοκυπριακού καπιταλισμού που κινδύνευαν να θυσιαστούν από τη Χούντα για χάρη των συμφερόντων του ελληνικού καπιταλισμού. Ο ελληνοτουρκικός ανταγωνισμός εκείνη τη περίοδο ήταν σε ένταση λόγω των πετρελαίων στο Αιγαίο. Ο ελληνοκυπριακός καπιταλισμός που είχε τα δικά του οικονομικά ανοίγματα στην Μέση Ανατολή και ΕΣΣΔ απαιτούσε να είναι η τρίτη κορυφή του τριγώνου και όχι ο κομπάρσος στην ελληνοτουρκική διαμάχη όπως ήθελε η Χούντα.
Ο Μακάριος για να αντιμετωπίσει την ΕΟΚΑ Β και τα άλλα όργανα της Χούντας στην Κύπρο που έβαζαν βόμβες, δολοφονούσαν και τρομοκρατούσαν δημοκράτες και αριστερούς, κατα την προσφιλή μέθοδο του αρχηγού της του Γρίβα, κατέφυγε στην αύξηση της κρατικής καταστολής και τρομοκρατίας. Δημιούργησε το εφεδρικό σώμα της αστυνομίας και του έδωσε προνόμια και υπερεξουσίες.
Πολύ νωρίς φάνηκε πόσο αδιέξοδη ήταν αυτή η πολιτική. Οχι μόνο γιατί η Χούντα είχε ήδη διαβρώση ολόκληρη την ηγεσία της Εθνοφρουράς και σε ένα σημαντικό βαθμό την αστυνομία, αλλά γιατί μια τέτοια τακτική περιόριζε την αντίσταση στη Χούντα σε ένοπλη αντιπαράθεση μεταξύ ΕΟΚΑ Β' και εφεδρικού.
Αντίθετα η κινητοποίηση του εργατικού κινήματος και της νεολαίας σε μαζικές και δυναμικές κινητοποιήσεις θα δημιουργούσε τις προϋποθέσεις και τις βάσεις όχι μόνο για απομόνωση της ΕΟΚΑ Β' αλλά θα συγκροτούσε και τον πιο μαζικό "στρατό" που θα μπορούσε να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά το πραξικόπημα.
Η ηρωϊκή αντίσταση των εργατών και της νεολαίας που κράτησε για μέρες και έδωσε την δυνατότητα στο Μακάριο να διαφύγει, έδειξε πως αν αυτή η δύναμη οργανώνονταν αποτελεσματικά θα μπορούσε να τσακίσει το πραξικόπημα.
Η αριστερά αντί να κινηθεί προς αυτή την κατεύθυνση, της οργάνωσης του μαζικού κινήματος αντίστασης στη Χούντα και την πολιτική της, στήριξε τις επιλογές του Μακάριου για έκτακτα μέτρα κρατικής καταστολής. Του πρότεινε μάλιστα ένα κατάλογο με χίλια μέλη του κόμματος για να τα μετατρέψει σε ένοπλο σώμα για ενίσχυση του εφεδρικού και της αστυνομίας. Η μεγάλη δύναμη του εργατικού κινήματος και της νεολαίας, που φάνηκε με τα ογκώδη και δυναμικά συλλαλητήρια που οργανώθηκαν μετά τις πρώτες απόπειρες κατα του Μακάριου, έμειναν για άλλη μια φορά έξω και έδωσαν τη μάχη αυθόρμητα και ανοργάνωτα όταν ξέσπασε το πραξικόπημα.
Οι εκκλήσεις του Μακάριου για αντίσταση απο τον ραδιοσταθμό της Πάφου ήταν η τραγική επιβεβαίωση του πόσο αδιέξοδη ήταν η πολιτική του απέναντι στη Χούντα.
Η ατιμωρησία των δολοφόνων της ΕΟΚΑ Β' και της Χούντας με τον κλάδο ελιάς που τους πρόσφερε ο Μακάριος οδήγησε στην αποθράσυνση τους. Τα τελευταία χρόνια μάλιστα με την διακυβέρνηση του Συναγερμού που προτωστατούσε στα μνημόσηνα του αρχιδολοφόνου Γρίβα και προσπαθούσε να εξιλεώσει το πραξικόπημα σαν αποτέλεσμα της κρατικής βίας του καθεστώτος του Μακαρίου, έφτασαν στο σημείο να ζητούν παράσημα και συντάξεις για τη συμμετοχή τους στο εγκληματικό πραξικόπημα.
Όμως κανένα συγχωροχάρτι δεν μπορεί να αθωώσει τους δολοφόνους των αγωνιστών που αντιστάθηκαν στα τανκς ενάντια στους καταπατητές της δημοκρατίας και ελευθερίας.
Το δικό μας μήνυμα για το πραξικόπημα του Ιούλη είναι ξεκάθαρο. Η μόνη πραγματική προστασία από πραξικοπήματα, χούντες και δικτατορίες είναι η πάλη ενάντια σε κάθε απόπειρα των νοσταλγών της δικτατορίας στη Ελλάδα και των πραξικοπηματιών στη Κύπρο να σηκώσουν κεφάλι, είναι δεμένη με τη πάλη για το ξήλωμα της κυρίαρχης τάξης που χρησιμοποιεί τον κρατικό μηχανισμό και το στρατό σαν εφεδρεία ενάντια στο εργατικό κίνημα.
Δήμητρα Χριστοδούλου