Δεν υπήρχε καλύτερη στιγμή για να βραβευθεί η ταινία του αριστερού ακτιβιστή Μάικλ Μουρ που κέρδισε το Όσκαρ καλύτερου ντοκιμαντέρ. Η τελετή της απονομής των Όσκαρ έγινε φέτος στη σκιά της βάρβαρης επίθεσης του Μπους στο Ιράκ. Παραλαμβάνοντας το Οσκαρ ο αμερικανός σκηνοθέτης Μάικλ Μουρ βροντοφώναξε: "Είμαστε εναντίον αυτού του πολέμου, κ. Μπους. Ντροπή σας, κ. Μπους!".
Η ταινία αξίζει την προσοχή όλων των αγωνιστών όχι μόνο γιατί σοκάρει με το ερώτημα που θέτει "Γιατί στις ΗΠΑ σκοτώνονται κάθε χρόνο πάνω από 11.000 άτομα από χρήση όπλων;". Οχι μόνο γιατί δε διστάζει να γελοιοποιήσει πρόσωπα και θεσμούς-στηλοβάτες της αμερικανικής κοινωνίας, από τον Τσάρλτον Ιστον, πρόεδρο του συλλόγου οπλοφόρων, τους εκπροσώπους της οπλοβιομηχανίας Lockheed Martin, δημοσιογράφους και παραστρατιωτικούς, μέχρι τον Κλίντον και τον Μπους. Αλλά κυρίως γιατί αναζητά πολιτικές και όχι ψυχολογικές απαντήσεις στο ερώτημα.
Η ταινία παίρνει σαν αφορμή το τραγικό γεγονός της 20/04/1999, όταν σε ένα επαρχιακό λύκειο του Κολοράντο, δύο μαθητές εκτέλεσαν 13 άτομα και στη συνέχεια αυτοκτόνησαν.
Τα όπλα και πυρομαχικά προέρχονταν από το σούπερ μάρκετ της περιοχής, καθώς η οπλοφορία είναι ευρύτατα διαδεδομένη στις ΗΠΑ. Οι εξηγήσεις που επιχείρησε να πλασάρει ο επίσημος πολιτικός κόσμος ήταν από γελοίες έως ανοικτά ρατσιστικές : "Φταίει το χέβι μέταλ, οι βίαιες ταινίες κ.α." και η λύση που πρότειναν: περισσότερη καταστολή. Ο Μουρ γελοιοποιεί με καυστικό τρόπο όλες αυτές τις ρητορείες, ενώ ταυτόχρονα αποκαλύπτει τι κρύβεται πίσω από διάφορους δήθεν συλλόγους "φίλων της σκοποβολής" και άλλων παρόμοιων που ουσιαστικά είναι σφηκοφωλιές για κάθε είδους ακροδεξιά καθάρματα, όπως οι δράστες του πολύνεκρου μακελειού της Οκλαχόμα.
Ομως η ταινία δεν επιχειρεί να κάνει σταυροφορία κατά της οπλοκατοχής, αλλά μια κατάδυση στην "κουλτούρα του φόβου" που διακατέχει την αμερικανική κοινωνία, ένα συναίσθημα που καλλιεργούν συστηματικά τα ΜΜΕ και που δύσκολα διαφοροποιείται από τον ανοικτό ρατσισμό.
Στις πιο δυνατές στιγμές της ταινίας είναι ένα σύντομο χρονικό των κατορθωμάτων του αμερικανικού ιμπεριαλισμού από το Βιετνάμ μέχρι τη Χιλή, από τη Νικαράγουα και τον Παναμά, μέχρι το Ιράν - Ιράκ και τον ίδιο τον Μπιν Λάντεν, με μουσική υπόκρουση ειρωνικά το "What a wonderful world". Πρέπει να είναι η πρώτη φορά -τουλάχιστον σε επίπεδο κινηματογράφου - που το χτύπημα της 11ης Σεπτέμβρη αποδίδεται εμμέσως πλην όμως σαφώς στην κυβέρνηση των ΗΠΑ που όπλισε τους δράστες.
Για τον Μουρ ο ακήρυχτος πόλεμος της Αμερικής είναι με τον ίδιο της τον εαυτό και αυτό είναι το τίμημα για τον Νο1 ιμπεριαλιστή του πλανήτη. Ο φόβος που σπέρνει στις χώρες που εισβάλλει για να ελέγξει στρατιωτικά και πολιτικά αντανακλάται στην ίδια της την κοινωνία και κυριολεκτικά τρελαίνει τους πολίτες της, σε σημείο από το να κλειδαμπαρώνονται στα σπίτια τους μέχρι να βουτάνε μια καραμπίνα και να τη στρέφουν στους γύρω τους. Υπάρχει διέξοδος;
Η ταινία αποφεύγει (και καλά κάνει) τα ηθικοπλαστικά κηρύγματα, αλλά δε χαρίζεται καθόλου στους φταίχτες, τους οποίους κατακεραυνώνει με τόλμη και σαρκασμό ταυτόχρονα.
Δ. Κυρίλλου
ΣΙΝΕ ΣΤΟΥΝΤΙΟ, 25 Απρ - 1 Μάη 2003, τηλ:22358662
της Μέγκαν Ντέλαχαντ
ΕΚΔΟΣΕΙΣ " Ψυχογιός " σελ. 354 τιμή 10 λίρες
Το 1937 ο Ρώσος επαναστάτης Τρότσκι και η σύζυγος του, Ναταλία, έφτασαν στο Κογιοακάν του Μεξικού. Αυτός ήταν και ο τελευταίος τους σταθμός μετά την εξορία τους από τον Στάλιν και μετά την άρνηση όλων των Ευρωπαϊκών κρατών να τους δεχτούν στο έδαφός τους, και να τους παραχωρήσουν πολιτικό άσυλο.
Καταδιωκόμενοι από τους πράκτορες του Στάλιν, έζησαν στο Μεξικό, στο σπίτι των γνωστών αριστερών ζωγράφων Ντιέγκο Ριβέρα και Φρίντα Κάλο, το γνωστό Κάζα Αζούρ, το γαλάζιο σπίτι.
Το βιβλίο αρχικά βασίζεται στη ερωτική σχέση μεταξύ του Τρότσκι και της Κάλο, αλλά δεν περιορίζεται μόνο σε αυτό. Μέσω της αφήγησης διαφόρων προσώπων που γνώριζαν τον Τρότσκι και την Κάλο, παρακολουθούμε μια ιστορική διαδρομή από την δεκαετία του 1880 μέχρι τη δεκαετία του 1950.
Ανάμεσα σε άλλους παρακολουθούμε τον Χόρδι Μαρ, τον γραμματέα του Τρότσκι να αναφέρεται στην περίοδο του ισπανικού εμφυλίου, όταν ο ίδιος αγωνιζόταν μέσα από το POUM εναντίον των φασιστών. Ο Μαρ μιλά ξεκάθαρα και με θυμό για τον ρόλο που έπαιξε ο Στάλιν στο ξεπούλημα του αγώνα τόσων αριστερών και δημοκρατικών στον ισπανικό εμφύλιο εναντίον του Φράγκο.
Στο βιβλίο γίνεται αναφορά και στη ζωή του Στάλιν, αρχίζοντας από τα νιάτα του, όταν πρόδωσε τους συμμαθητές του στο σχολείο, για να αποφύγει ο ίδιος την τιμωρία, αλλά και την μετέπειτα ζωή του σαν δικτάτορας, με όλη την παράνοια, τρομοκρατία και φόβο που έσπερναν τόσο η προσωπική του συμπεριφορά στον κοινωνικό του περίγυρο (η σύζυγος του αυτοκτονεί), όσο και οι πολιτικές του επιλογές και πρακτικές στη τύχη της ρωσικής επανάστασης, της ρωσικής εργατικής τάξης και των διαφόρων κινημάτων σ' ολόκληρο τον κόσμο.
Βλέπουμε ακόμα τον ποιητή Βλαντιμίρ Μαγιακόσφκι, ο οποίος οδηγείται στην αυτοκτονία, μετά την επιβολή περιορισμών και κριτικής στο έργο και την δημιουργία του από τον Στάλιν.
Επίσης βλέπουμε τη δράση του Τρότσκι κατά τον εμφύλιο, όταν σαν αρχηγός του κόκκινου στρατού ταξίδευε από το ένα σημείο της Ρωσίας στο άλλο, με το γνωστό τρένο του. Βλέπουμε τη συνεργασία του με τον Λένιν, και τη σύγκρουσή του με τον Στάλιν, την εξορία του και την δολοφονία του από τον Σταλινικό πράκτορα Ραμόν Μαρκαντέρ.
Το βιβλίο έχει σαν σκηνικό του τα πιο σημαντικά γεγονότα του 20ου αιώνα. Παρόλο που στην πορεία του, κατά την γνώμη μου, δεν καταφέρνει να δώσει καθαρά τον επηρεασμό και την σχέση των ατόμων με τις ιστορικές - πολιτικές συνθήκες μέσα στις οποίες ζουν, και τον τρόπο που διαμορφώνονται από αυτές. Μερικές φορές οι ήρωες παρουσιάζονται σαν απλοί φυλακισμένοι και έρμαια του κοινωνικό-πολιτικού περιβάλλοντος μέσα στο οποίο ζουν, χωρίς τη δυνατότητα να τις αλλάξουν.
Παρόλα αυτά το βιβλίο παραμένει ένα καθαρά αντισταλινικό βιβλίο και παρουσιάζει το κόστος του Σταλινισμού τόσο στο μέλλον της επανάστασης αλλά και των υπόλοιπων αγώνων και κινημάτων στον κόσμο. Είναι ένα ενδιαφέρον βιβλίο, που αξίζει να διαβαστεί και που θα συμπαθήσουν όσοι έχουν ξεκάθαρο ότι σταλινισμός και σοσιαλισμός δεν είχαν ούτε έχουν καμιά σχέση, και ότι ακριβώς η επικράτηση του σταλινισμού είναι η αιτία για το χάσιμο της ρωσικής επανάστασης και την ήττα τόσων άλλων προοδευτικών αγώνων και κινημάτων παγκόσμια, που η επικράτηση και η νίκη τους θα οδηγούσε στο κτίσιμο ενός κόσμου χωρίς εκμετάλλευση, αθλιότητα, πολέμους, πείνα και φτώχεια.
Μαρία Χριστοφόρου